بواسیر با نام علمی هموروئید یکی از مشکلات رایج در گروه بیماری های تحتانی روده می باشد. در این بیماری مویرگ های خونی در ناحیه ی خروجی دستگاه گوارش یا مقعد ملتهب و متورم شده و عمل دفع را دچار اختلال می کند. دلیل اصلی این بیماری، فشار زیاد به مویرگ های مقعدی در هنگام دفع یا دوران بارداری است که معمولا با خارش، درد و خونریزی همراه است. وقتی افراد دچار یبوست می شوند، خشکی مدفوع می تواند التهاب و تورم را دوچندان کرده و خطر آفرین باشد. بنابراین کشیدگی دیواره ی سیاهرگ ها باعث کاهش پمپاژ خون به سمت بالاتر و بازگشت آن به قلب شده و با ایجاد فشار در سیاهرگ های مقعدی و در نتیجه گشاد شدن آن، منجر به بروز بواسیر یا هموروئید می شود. این بیماری محدود به سن خاصی نمی شود و متاسفانه گاهی در کودکان نیز مشاهده می شود. با توجه به اینکه این مشکل خطر چندان زیادی را برای بیمار ایجاد نمی کند، ممکن است درمان آن تا مدتی به دلیل سهل انگاری به تعویق بیفتد.
بواسیر چه علائمی دارد؟
بیماری بواسیر یا هموروئید علائم و نشانه های بسیار زیادی دارد که بسته به وخامت و درجه ی بیماری نشانه های آن متفاوت می باشد. البته بعضی از این نشانه ها می تواند علائمی برای بیماری های دیگری نیز باشد. بنابراین شما می توانید با آگاهی از این نشانه ها، در همان مراحل ابتدایی اقدامات لازم را برای درمان آغاز کنید. زیرا پیگیری فوری در رابطه با این مشکل می تواند تا حد بسیار زیادی از بروز عوارض و مشکلات احتمالی جلوگیری کند. در ادامه به توضیح علائم بواسیر یا هموروئید می پردازیم:
التهاب یا وجود برآمدگی های گوشتی در ناحیه ی مقعد:
همانگونه که ذکر شد، تجمع خون و تورم در سیاهرگ ها ی ناحیه ی مقعد منجر به ایجاد زایده ی گوشتی در این ناحیه می شود. این زائده ی گوشتی با شدت بیماری بواسیر دچار درد شده و این درد گاهی همراه با خارش است.
مشاهده ی خون هنگام اجابت مزاج:
یکی از بارزترین علائم ابتلا به بیماری هموروئید، خونریزی ناحیه ی مقعد در هنگام دفع است که در نوع بیماری خفیف بواسیر حجم خون کم بوده و با شدت بیماری ممکن است حجم خون دفع شده به تدریج زیاد شده و حتی فرد را مبتلا به کم خونی کند. البته مشاهده ی خون هنگام دفع می تواند علائم بیماری های داخلی دیگری نیز باشد. در هرصورت وجود خون هنگام اجابت مزاج نیاز به پیگیری فوری داشته و بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.
درد و خارش در ناحیه ی مقعد:
درد مقعدی یکی از مشکلاتی است که در افراد مبتلا به بواسیر خارجی مشاهده می شود. زیرا در افرادیکه مبتلا به بواسیر داخلی هستند به دلیل کم بودن گیرنده های عصبی پیام آور درد در ناحیه ی داخلی روده، ممکن است درد در فرد بیمار احساس نشود. خارش مقعدی نیز می تواند به ندرت در افراد مبتلا به بواسیر یا هموروئید رخ دهد و بیشتر در بیماران بواسیر خارجی رایج است. خارش مقعدی می تواند به دلیل ابتلا به بیماری های انگلی نیز اتفاق بیفتد، بنابراین بهتر است برای تشخیص بهتر به پزشک معالج مراجعه شود.
دفع ناتمام مدفوع و احساس دفع بعد از اجابت مزاج:
در قسمت پایانی روده ی بزرگ کانالی وجود دارد که در حد فاصل دو دریچه داخلی و خارجی قرار گرفته است. با ورود مدفوع به داخل این کانال احساس دفع و اجابت مزاج ایجاد می شود. در حالت طبیعی مدفوع موجود در این ناحیه باید به صورت کامل تخلیه شود اما در صورت وجود اختلالی چون هموروئید در فرد عضلات دریچه‌ای توانایی کافی برای تخلیه‌ی کامل مدفوع موجود در کانال را نداشته و فرد پس از اجابت مزاج به دلیل خالی نشدن بخش انتهایی راست روده هنوز احساس دفع مدفوع دارد.
خروج ترشحات لزج و شفاف پس از دفع:
وجود ترشحات لزج و چسبناک پس از دفع در ناحیه ی مقعد، یکی دیگر از علائم ابتلا به بیماری بواسیر یا هموروئید است. این ترشحات ناشی از عدم تخلیه ی کامل مدفوع از انتهای راست روده و ایجاد یبوست های مزمنی است که به دلیل کند شدن حرکات روده ای پشت مدفوع جمع شده و در هنگام دفع خارج می شوند.
انواع هموروئید:
هموروئید به دو دسته ی داخلی و خارجی تقسیم می شود. این تقسیم بندی بر اساس موقعیت و منشا ایجاد آن صورت می گیرد. امکان ابتلا به هموروئید داخلی و خارجی به صورت همزمان نیز وجود دارد.
هموروئید خارجی:
در هموروئید خارجی برآمدگی های تیره رنگی در ناحیه ی مقعد مشاهده می شود. در این نوع هموروئید خون در این ناحیه تجمع پیدا کرده و با ایجاد لخته ی خون یا حالت ترامبوزه باعث درد و گاهی خارش در این ناحیه می شود. در افرادی که دچار بیماری هموروئید خارجی هستند، یبوست می تواند بسیار خطرساز باشد. این نوع از هموروئید خیلی زود تشخیص داده شده و در نتیجه درمان آن می تواند سریعتر انجام گیرد.
هموروئید داخلی:
در هموروئید داخلی، مویرگ های متورم و ملتهب در داخل مجرای مقعد ایجاد شده و با چشم دیده نمی شوند. البته این نوع از هموروئید می تواند به مرور زمان و عدم درمان به موقع و همچنین بزرگتر شدن برآمدگی های داخل مقعدی به هموروئید خارجی تبدیل شود. هموروئید داخلی با متورم شدن رگهای دیواره ی راست روده آغاز شده و با بزرگتر شدن این مویرگ ها و بیرون زدگی آن، همانگونه که گفته شد، می تواند به هموروئید خارجی تبدیل شود.
هموروئید چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص بیماری هموروئید خارجی کار چندان سختی نیست و در هر مرحله ای که باشد با کمک معاینه ی چشمی و فیزیکی قابل تشخیص است. در این مورد بیمار در ناحیه ی مقعدی در هنگام دفع احساس درد داشته و در هنگام شستشوی مقعد بیرون زدگی را می تواند با دست لمس و احساس کند. اما در صورتی که بواسیر با درد و خونریزی همراه باشد و هیچ گونه علائم فیزیکی در ناحیه ی بیرون مقعد حس نشود، تشخیص پزشک بواسیر داخلی خواهد بود که اگر نیاز باشد، آنوسکوپی یا مشاهده ی درون مقعد با دستگاه ویژه توسط پزشک برای تشخیص قطعی انجام می شود. البته توجه داشته باشید که برخی مواقع یک بیمار می تواند بواسیر داخلی و خارجی را همزمان داشته باشد. بنابراین یک شرح حال درست و دقیق توسط بیمار و معاینه ی مقعدی و گاهی کلونوسکوپی می تواند در تشخیص درست بیماری هموروئید بسیار موثر باشد.
چه عواملی باعث ایجاد بواسیر یا هموروئید می شود؟
همانگونه که گفته شد، وقتی که فشار داخلی رگ های داخل لگن افزایش می یابد، هموروئید بروز نموده و رگ های داخل مقعد را به سمت بیرون هدایت می کند. بنابراین هر عاملی که باعث افزایش فشار به رگ های داخل روده ای شود، می تواند باعث بیماری بواسیر یا هموروئید گردد. اسهال و یبوست مزمن یکی از عواملی است که با افزایش فشار بر روی مویرگ های راست روده، خطر ابتلا به بیماری هموروئید را افزایش می دهد. بارداری و زایمان نیز می تواند با رشد جنین در ماههای آخر و فشار بر روی لگن، احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد. وزن بالا با فشار زیادی که بر قسمت تحتانی بدن وارد می کند، می تواند یکی دیگر از علت های بواسیر باشد. با توجه به اینکه آب باعث نرمی مدفوع و سهولت دفع می شود، کم آبی می تواند با فشاری که هنگام دفع ایجاد می کند باعث بروز این بیماری شود. نشستن های طولانی مدت نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد بواسیر یا هموروئید می باشد. این امر باعث متورم شدن رگ های خونی داخل مقعدی شده و بواسیر بروز می کند.
چگونه می توان از بروز بیماری بواسیر پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از بواسیر این است که با درمان یبوست که یکی از علل اصلی بروز این بیماری است، عمل دفع را آسان نموده و با کاهش فشار بر روی کانال انتهایی راست روده از بیماری بواسیر جلوگیری کنیم. یک رژیم غذایی با فیبر بالا و حاوی سبزیجات و میوه ها، همراه با نوشیدن آب فراوان می تواند با کاهش زمان نشستن در توالت و در نتیجه دفع آسان تا حد زیادی از بیماری بواسیر یا هموروئید جلوگیری کند. ورزش منظم و شستشوی مقعد با آب ولرم نیز در پیشگیری از این بیماری بسیار موثر است. اجابت مزاج به موقع بلافاصله پس از احساس دفع می تواند با تخلیه ی به موقع مدفوع از راست روده، فشار را بر روی این ناحیه کم نموده و از بواسیر جلوگیری کند.
بهترین راه های درمان بواسیر (هموروئید) کدامند؟
همانگونه که ذکر شد، پیشگیری بهتر از درمان است و روش های زیادی برای پیشگیری از بیماری بواسیر وجود دارد که با انجام به موقع آنها دیگر نیازی به درمان نیست. با این حال در ادامه به برخی از روش های درمان اشاره می کنیم. نشستن در وان آب گرم به مدت 20 دقیقه در روز یکی از درمان های موثر برای بیماری هموروئید است. در رابطه با این بیماری روش های زیادی در طب سنتی وجود دارد. یکی از این روش ها استفاده از سرکه ی سیب طبیعی بصورت مستقیم در ناحیه ی مقعد است. همچنین مصرف ژل آلوئه ورا بصورت تماسی در این ناحیه، تاثیر بسیار زیادی در تسکین درد و رفع التهابات مقعدی دارد. استفاده از برخی روغن های گیاهی با تجویز پزشک به عنوان مکمل غذایی می تواند یکی دیگر از روش های درمان طبیعی بواسیر باشد. یکی دیگر از روش های درمان هموروئید، استفاده از پمادهای موثر در این رابطه است.