تبخال یکی از بیماری های مربوط به دهان و لب است که توسط ویروسی به نام هرپس سیمپلکس ایجاد می شود و علاوه بر روی دهان و لب، در نقاط دیگری از بدن مانند چانه، بینی و حتی اندام های تناسلی دیده می شود. تبخال ابتدا به صورت تاول های کوچک نمایان شده و بصورت تکی و خوشه ای پدیدار می شوند. این تاول ها معمولا آبدار بوده و با سوزش و خارش همراه هستند. متاسفانه این بیماری به شدت مسری بوده و از طریق بزاق یا تماس پوستی به وسیله ی بوسیدن، استفاده از لیوان و ظرف مشترک به طرف مقابل سرایت می کند. عامل این بیماری که یک ویروس است معمولا بصورت غیرفعال و نهفته در بعضی از افراد وجود داشته و تحت تاثیر عوامل مختلفی فعال و نمایان می شود.
علایم تبخال
همانگونه که ذکر شد، تبخال در ابتدا به صورت تاول های کوچک بروز می کند. افرادی که دچار عارضه ی تبخال می شوند، به دلیل مبتلا شدن به ویروس هرپس سیمپلکس، علایمی مانند سرماخوردگی از قبیل خستگی، تب، بی قراری و بدن درد دارند. این افراد قبل از بروز تاول های چرکی، معمولا در ناحیه ی مورد نظر دچار خارش و حساسیت پوستی می شوند.
انواع تبخال
تبخال ها بر اساس ناحیه ای که ایجاد می شوند به دو دسته تقسیم می شوند.
تبخال نوع ۱- HSV1
این نوع تبخال معمولا باعث ایجاد عفونت ها یا زخم هایی در ناحیه ی دهان و اطراف آن می شوند. این زخم ها معمولا دارای یک نقطه مرکزی سفید رنگ بوده و با سوزش و خارش همراه هستند.
تبخال نوع ۲- HSV2
این نوع تبخال بطور انحصاری در ناحیه ی تناسلی ایجاد شده و باعث ایجاد زخم های تناسلی می شود. این نوع تبخال هم مسری بوده و از طریق رابطه ی جنسی و همچنین از مادر باردار به جنین و نوزاد منتقل می شود.
علت تبخال چیست؟
منشا اصلی بیماری تبخال ویروس هرپس سیمپلکس است. این ویروس بصورت غیر فعال در سلول های عصبی وجود دارد و تحت تاثیر عوامل مختلفی از قبیل استرس و اضطراب، بیماری سرماخوردگی، تب، درمان های غیر بهداشتی دندانپزشکی، و نور مستقیم آفتاب فعال می شود. امروزه دلایل دیگری نیز برای فعال شدن این ویروس پیش بینی می شود از قبیل انجام روش های زیبایی مانند تزریق ژل، فیلر، لیزر موهای زاید و سولاریوم.
روش های پیشگیری از بیماری تبخال
از آنجایی که این بیماری مسری است، رعایت بهداشت فردی یکی از موثرترین روش ها برای پیشگیری از این بیماری است. برای جلوگیری از سرایت تبخال دهانی، باید از تماس پوستی و به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی از قبیل لیوان، قاشق، و تمام وسایلی که می دانید به ویروس آلوده است بطور جدی بپرهیزید. همچنین اگر می دانید که آلوده به این ویروس هستید از تماس با دیگران به خصوص نوزادان و سایر افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند خودداری کنید. شستشوی مکرر دست ها و استفاده از حوله ی شخصی نیز در پیشگیری از این بیماری بسیار حائز اهمیت است. استفاده از رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه ها و سبزیجات به همراه ویتامین C به تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از بیماری تبخال کمک زیادی می کند.
کنترل و مدیریت استرس نیز می تواند از فعال شدن این ویروس و ابتلا به بیماری تبخال جلوگیری کند.
تبخال چگونه درمان می شود؟
از آنجایی که منشا این بیماری ویروسی به نام هرپس سیمپلکس است، این بیماری دوره ی درمان مشخصی داشته و به خودی خود برطرف می شود. اما در این میان راهکارهایی وجود دارد که تحمل این بیماری را راحت تر نموده و علایم آن را تا حدودی بهبود می بخشد. اگرچه مصرف مرکبات به دلیل داشتن ویتامین C بطور کلی در رژیم غذایی توصیه می شود، اما مصرف آن در طی این بیماری علایم آن را تشدید نموده و باعث بدتر شدن درد و ناراحتی ناشی از تبخال می شود. مصرف برخی از خوراکی ها مانند لبنیات و سیب زمینی به دلیل داشتن لیزین که یک آنزیم ضد ویروس است، به درمان سریع تر این بیماری کمک می کند. استفاده از برخی داروهای موضعی نظیر پماد ضد ویروس آسیکلوویر در بهبود زخم ناشی از تبخال موثر است. با این حال استفاده از روش هایی مانند کمپرس آب سرد می تواند به التیام درد و درمان التهاب زخم ها کمک موثری داشته باشد.
عدم استفاده از غذاهای تحریک کننده که حاوی ادویه های تند هستند، به درمان سریع تر این بیماری کمک می کند. نوشیدن آب کافی در طی دوران این بیماری از خشک شدن زخم های تبخال جلوگیری نموده و به بهبود بیماری کمک می کند. بنابراین برای جلوگیری از خشک شدن محل زخم تبخال روی لب ها، علاوه بر نوشیدن آب، استفاده از پماد ویتامین A برای نرم و مرطوب نگه داشتن زخم ها توصیه می شود.
به کار بردن برخی از درمان های خانگی برای درمان تبخال نیز توصیه می شود. استفاده از سیر بصورت موضعی بر روی زخم ها بسیار کاربردی و موثر است. زیرا سیر آنزیم هایی دارد که به عنوان ضد باکتری و ضد ویروس عمل نموده و همچنین ضد التهاب است و باعث کاهش ورم و التهاب ناشی از زخم تبخال می شود. یکی از گیاهان دارویی موثر در درمان تبخال ریشه ی گیاه شیرین بیان است. این گیاه حاوی ماده ی موثره ای به نام گلیکیرهیزن می باشد که دارای خواص ضد التهابی زیادی است. کمپرس ولرم با جوشانده ی ریشه ی این گیاه به التیام درد و کاهش التهاب زخم ها کمک می کند. کمپرس سرد شیر نیز یکی از درمان های خانگی موثر برای تبخال است. شیر حاوی ایمیونوگلوبولین می باشد که ویروس هرپس سیمپلکس را به خوبی مهار می کند. علاوه بر این چربی شیر حاوی ماده ای به نام منوکاپرین است که با اثرات ضد ویروسی و ضد التهابی احساس سوزش، خارش و درد را در تبخال کاهش می دهد. یکی دیگر از گیاهان دارویی موثر در درمان تبخال، بادرنجبویه است. این گیاه با داشتن آلکالوئیدهایی نظیر تانین و پلی فنول اثرات ضد ویروسی داشته و مانع از گسترش عفونت ویروس تبخال می شود. استفاده از کمپرس ولرم دمنوش بادرنجبویه و همچنین روغن آن در درمان بیماری تبخال موثر است.